Archiwum
-
Archiwum · 1(1)/2007Spis treściOd redakcjiTeresa KostkiewiczowaFigura adresata w pierwszych rocznikach „Monitora”Barbara WolskaPoematy obsceniczne przypisywane Naruszewiczowi jako adaptacje wzorów obcychPiotr PireckiWokół gatunku i terminu „komedia plebejska”Mariusz JochemczykFlorenckie dylematy. Kilka uwag o okolicznościach publikacji Poematu Piasta Dantyszka Juliusza SłowackiegoAdam TyszkaWobec rewolucji 1905–1907. Szkic o lękach Elizy OrzeszkowejMagdalena SadlikWyspiański w krzywym zwierciadle satyry (1904-1914)Jerzy KoniecznyWitold Noskowski – dziennikarz o młodopolskim rodowodzie. Zarys biograficzny. Część IZbigniew MańkowskiW poszukiwaniu prawdy. Doświadczenie łagrów Józefa CzapskiegoSławomir BuryłaLiteratura pamięci. O pisarstwie Henryka GrynbergaRobert Mielhorski„Przebisnu rówieśnik”. O cyklu Zabawy chłopięce Stanisława GrochowiakaAdam MazurkiewiczPotomkowie hrabiego Draculi – szkic do portretu (o recepcji motywów wampirycznych we współczesnej literaturze)Krzysztof SkibskiMetaforyzacja a semantyczna potencja wiersza wolnegoRECENZJEArkadiusz MorawiecAnna Ziębińska-Witek: Holocaust. Problemy przedstawianiaSPRAWOZDANIAMaciej WróblewskiSprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Polska proza i poezja po roku 1989 wobec tradycji”Streszczenia
Teresa Kostkiewiczowa
Figura adresata w pierwszych rocznikach "Monitora"Tematem artykułu jest rekonstrukcja obrazu adresata wpisanego w teksty pierwszych roczników "Monitora" - głównego czasopisma moralno-edukacyjnego polskiego oświecenia, kierowanego do stanu szlacheckiego z intencją kształtowania postaw i zachowań jego członków. Ukazuje stosowane przez autorów periodyku strategie budowania wywodu, służące - z jednej strony - identyfikowaniu się z założonym odbiorcą i podkreślaniu wspólnoty z nim, z drugiej zaś - skłanianiu go do refleksji i zdystansowanej oceny własnych poglądów i postępowania. Podstawowym założeniem autorów "Monitora" jest przyjęcie wspólnego z adresatem uniwersum, które obejmuje zespół niekwestionowalnych pryncypiów i wartości (moralnych, ustrojowych, światopoglądowych). Dopiero w odniesieniu do takiej wspólnej przestrzeni możliwa jest dyskusja z adresatem i krytyczne wskazywanie takich jego postaw i poglądów, które są naruszeniem tych obopólnie akceptowanych zasad.
Barbara Wolska
Poematy obsceniczne przypisywane Naruszewiczowi jako adaptacje wzorów obcychArtykuł dotyczy czterech poematów obscenicznych przypisywanych Naruszewiczowi: Hilary, Czyściec, Pielgrzym, Słowik, oraz ich obcych wzorów: 28. pieśni Orlanda szalonego Ariosta (w przekładzie Piotra Kochanowskiego) oraz nowel z Dekamerona Boccaccia (numery: 37, 38, 54).
Piotr Pirecki
Wokół gatunku i terminu "komedia plebejska"Artykuł stanowi próbę usystematyzowania terminu "komedia plebejska". Autor omawia źródła gatunku, jego specyfikę, estetykę plebejskiego komizmu.
Mariusz Jochemczyk
Florenckie dylematy. Kilka uwag o okolicznościach publikacji Poematu Piasta Dantyszka Juliusza SłowackiegoZasadniczą kwestią podejmowaną w artykule jest próba rozstrzygnięcia kwestii, dlaczego Słowacki opublikował Poema Piasta Dantyszka jako dzieło anonimowe.
Adam Tyszka
Wobec rewolucji 1905-1907. Szkic o lękach Elizy OrzeszkowejZasadniczym przedmiotem artykułu jest zmienny stosunek Elizy Orzeszkowej do wydarzeń rewolucji 1905-1907 roku.
Magdalena Sadlik
Wyspiański w krzywym zwierciadle satyry (1904-1914)Artykuł poświęcony jest zagadnieniom związanym z recepcją dramatów Wyspiańskiego przez jemu współczesnych, której świadectwem, obok studiów historycznoliterackich, pozostają także utwory ulotne, najczęściej o zacięciu prześmiewczo-satyrycznym. W kręgu zainteresowań badawczych znalazły się zarówno całkowicie zapomniane, prezentujące znikomą wartość artystyczną, wierszowane, żartobliwe pseudorecenzje, trawestacje Wesela, jak i teksty "Zielonego Balonika".
Jerzy Konieczny
Witold Noskowski - dziennikarz o młodopolskim rodowodzie. Zarys biograficzny. Część IJest to pierwsza część artykułu biograficznego dotyczącego Witolda Noskowskiego - dziennikarza, krytyka teatralnego i muzycznego, współorganizatora kabaretu literackiego "Zielony Balonik". Autor wykorzystuje dane dostępne w słownikach biograficznych, w materiałach o charakterze pamiętnikarskim, w korespondencji oraz opracowaniach nawiązujących do spuścizny po Noskowskim.
Zbigniew Mańkowski
W poszukiwaniu prawdy. Doświadczenie łagrów Józefa CzapskiegoSzkic zawiera rozważania na temat doświadczenia łagrowego Józefa Czapskiego oraz analizę fragmentów świadectw zarejestrowanych w jego książce Na nieludzkiej ziemi. W opisie szczególnego doświadczenia Czapskiego posiłkuję się kategoriami prawdy i fałszu, odwołując się zarazem do przemyśleń Ricoeura, Gadamera i Habachiego. Według mnie, podjętemu przez Czapskiego poszukiwaniu prawdy o "nieludzkiej ziemi" towarzyszą: "tropy-ślady prawdy" o losach zaginionych w państwie Stalina kilkunastu tysiącach polskich oficerów; "słabość prawdy" - przekonanie, że jest ona czasowo niemożliwa do ustalenia; wreszcie jej ontologiczno-egzystencjalna siła, kiedy prześwituje ona spod zasłon istnienia i umożliwia zobaczenie tego, co jest. Poszukiwaniu prawdy przyświeca także cel uniwersalny - zobaczyć prawdę o człowieku sowieckim i o człowieku w ogóle.
Sławomir Buryła
Literatura pamięci. O pisarstwie Henryka GrynbergaArtykuł podejmuje trzy istotne kwestie w twórczości polskiego pisarza pochodzenia żydowskiego Henryka Grynberga. Pierwszą z nich jest sprawa roli i miejsca pisarza po Shoah. Wśród jego zadań są m.in. nakaz świadczenia, obowiązek pamięci, konieczność opowiedzenia o holocauście oraz obrony dobrego imienia zmarłych. Towarzyszy temu jednocześnie tragiczna świadomość, że nie da się wypełnić całkowicie obowiązku opowiedzenia o każdym ludzkim dramacie. Druga istotna kwestia dotyczy pamięci oraz jej dwóch aspektów: zbawczego i będącego źródłem cierpienia. Ostatnia, trzecia sprawa odnosi się do drażliwej tematyki przebaczenia. Grynberg inaczej niż tradycja chrześcijańska, ale w zgodzie z judaizmem opowiada się po stronie tych, którzy nie chcą wybaczać. Jak stwierdza, nie można wybaczać w imieniu zmarłych. Tylko oni i Bóg mają do tego prawo. Dla ocalonych zaś największą zemstą jest sam fakt przetrwania wbrew planom nazistowskich katów.
Robert Mielhorski
"Przebisnu rówieśnik". O cyklu Zabawy chłopięce Stanisława GrochowiakaArtykuł zawiera interpretację oraz objaśnienie struktury artystycznej cyklu poetyckiego Zabawy dziecięce, jednego z najbardziej zastanawiających, a przy tym pomijanych przez krytyków dzieł Stanisława Grochowiaka. Uwagi autora zmierzają ku rekonstrukcji tematu dzieciństwa w twórczości poety.
Adam Mazurkiewicz
Potomkowie hrabiego Draculi - szkic do portretu (o recepcji motywów wampirycznych we współczesnej literaturze)Artykuł poświęcony jest ewolucji motywów wampirycznych we współczesnej literaturze grozy. Punktem wyjścia stała się charakterystyka wampiryzmu romantycznego i próba prześledzenia losów literackiego wampira oraz tego, w jaki sposób zmieniał się jego obraz zależnie od celów przyświecających twórcom przywołującym figurę nosferatu.
Krzysztof Skibski
Metaforyzacja a semantyczna potencja wiersza wolnegoAutor prezentuje koncepcję dwupoziomowej metaforyki w tekstach poetyckich opartej na metaforyzacji i semantycznej potencji wiersza wolnego.
AbstractsTeresa KostkiewiczowaThe figure of addressee in the first annual set of "Monitor"The topic of the article is the reconstruction of the picture of the addressee in the first annual sets of "Monitor". It shows strategies of argument of the authors of the magazine which were used to build community with the recipient on one site and making him think and evaluate his own views from a distance. The basic concept of the authors of "Monitor" is sharing with the addressee common perspective which is related to basic values. Only after this common perspective is established the discussion with the addressee and critical look at his views and attitudes which breach are possible.
Barbara WolskaErotic poems ascribed to Adam Naruszewicz as adaptations of foreign stylesThe article presents four erotic poems ascribed to Naruszewicz: Hilary, Czyściec (Purgatory), Pielgrzym (Pilgrim), Słowik (Nightingale) and their foreign literary sources as follows: Orlando Furioso canto 28 by Ariosto (through the old-Polish translation by Piotr Kochanowski) and the novells in Decameron by Boccaccio (story number 37, story number 38, story number 54). The Polish poems are presented as the works perfectly adapted to the native conditions and realities. They are the adaptations of a great literary value as well as the texts humorously and freely dealing with the sphere of eroticism and sex. They contain approval of sexual vitality of men and women and also numerous ironic and humorous anticlerical sallies. In these libertine poems many metaphors appear, which come in equal measure from: old-Polish noble poetry, popular love songs, and the author’s conceptual erotic imagination. The poems discussed in the article are characterized by ludus qualities, and were written to delight of the male circle of Thursday Dinners attendees – Stanislaw August’s guests.
Piotr PireckiAround genres and the term "plebeian comedy"The article is the first attempt to systematize the term "plebeian comedy" of 16th and 17th century in Poland. It also methodizes other comedy genres. The article gives the readers a great insight into considerations about the plebeian comedy and its historical background. Moreover, the final remarks are to confirm the established thesis of the research work.
Mariusz JochemczykFlorentine dilemmas. A few remarks on publishing Poema Piasta Dantyszka by Juliusz SłowackiThe present paper is an attempt at having a look at the Juliusz Słowacki`s poem (Poema Piasta Dantyszka). It shows a great sense of irony of Słowacki. After meditations on Dante’s Divine Comedy he built an enormous structure (Hell as a town placed in "big mountain") full of historical celebrities. All of them – partly Poles and Russians – are suffering enormous torments. Nevertheless, chronology of pain appears mockery of History. There is no order and justice equally: on Earth and on "the Other Side". Innocent souls suffer as well as the ugly one. Russian emperors and chars suffer even less than Polish patriots or betrayers. Poema Piasta Dantyszka appears to be an "dangerous" poem. That is why Słowacki published it as anonymous work.
Adam TyszkaAttitude to revolution 1905–1907. Draft on fears of Eliza OrzeszkowaThe article presents and tries to characterize attitude of Eliza Orzeszkowa in years 1905–1907. Changeable attitude of the author of Marta to revolution was stressed in the article. It was shown that early enthusiasm of the writer (caused by hopes of independence) was transformed very early into series of fears and concerns. She treated spurt of laborers as dictatorship of crowd, escalation of chaos, terror and crime. She condemned attack on religion, patriotism and family tradition. As a supporter of solidarity ideas she denied socialist theory of class fight. Revolution was for her contradiction of ideas of January Upbringing. Collection of short stories Gloria victis gives proof of that. Similar assessment of years 1905–1907 may be also noticed in other representatives of generation of positivists (excluding Maria Konopnicka).
Magdalena SadlikWyspiański viewed by the satirics mirror (1904–1914)The text relates to the questions of the reception of the Young Poland’s Movement artist and his contemporaries of which the testimony apart from the history of the literature studies are also those volatile works mostly of satiric character. The author focuses on both the all – forgotten and of little artistic value, versed and hilarous pseudo-critics which follow the Wyspiański’s classic Wesele drama and the cabaret "Zielony Balonik" texts.
Jerzy KoniecznyWitol Noskowski - a journalist of Młoda Polska. Biography. Part I.The article is the part of a biographical study of the life of Witold Noskowski. A journalist, one of the founders of the Polish school of theatre and music criticism, co-organizer of the "Zielony Balonik" cabaret. Because of the source material: letters, memoirs and rich documentation, portraying the reception of Noskowski critical work the article is supplementary source of knowledge about his life and work.
Zbigniew MańkowskiIn the search of truth. Józef Czapski's experience of the soviet campsThis essay represents the reflections on Józef Czapski's soviet experiences entitled In the Search of truth, and concerns the analysis of extracts of reports registered in the book Na nieludzkiej ziemi (On Unhuman land). In my description of Czapski's uniqe experience I use the categories of truth and untruth and I refer to the ideas of, among others, Paul Ricoeur, Hans Gadamer and Rene Habachi. In my opinion, in Czapski's search of truth about "unhuman land" there appear: the "track-marks of truth" the fate of thousands of Polish officers that had been missing throughout Stalin's times; and the "failing of truth"- belief that is currently impossible to determine (the whitewashs?); finally its ontological-existential force, when it exists and lights, and enables to see what the fact is. The presentation of Czapski's search of truth is accompanied by universal goal - to undermine the truth about soviet human, about the human in the world beyond time.
Sławomir BuryłaLiterature of memory. About writing of Henryk GrynbergThe article deals with three crucial issues in the writing of the Polish writer of Jewish origin - Henryk Grynberg. The first is the question of the writer's role after Shoah. Among his others are to give evidence memory, necessity of telling about holocaust and protection of honour of the dead. It is accopmperied by a tragic thought that the duty of telling about everyone's tragedy cannot be fulfilled. Another issue is connected with memory and its two aspects; salutary and bringing about suffering. The last issue relates to the topic of forgiveness. Grynberg, unlike Christian tradition, but in accordance with Judaism takes the side of these who do not want to forgive. He states that it is impossible to forgive on behalf of the dead. Only they and God can do this. The greatest revenge of the saved is the fact of survival in defiance of the plans of the Nazi System.
Robert MielhorskiOn the poetic cycle "Zabawy chłopięce" by Stanisław GrochowiakThe article constitutes both an attempt to explain and interpretation of Stanisław Grochowiak's poetic cycle Zabawy chłopięce. The author discusses issues concerning the classification of the genre of Grochowiak's verse, the subject matter of it, the construction of the world created, the language and its attitude towards the literary tradition. The conclusion provide a starting point for the reflection on the importance of the theme of childhood in writing of Kanon author. The reflection proves to be not only the subject of nostalgic return to the past but also the personification of something which is constant and permanent within the human nature (as an existential point of view). The poetic cycle, which also contains some autobiographical references, constitutes not only the materialization of spiritual initation, gradual attainment the adulthood but also the metaphorical recording of the poetic recognition.
Adam MazurkiewiczCount Dracula's ancestors - a draft portrayal. On the reception of vampiric motives in contemporary literatureThe article presents how vampires has changed so far. In modern culture they are not realistic and original. Their typical scaring souls could disappear. People view vampires as murderers connected with horror literature. They also see that kind of heroes as demagogic persons, who demonstrate how strong they are. People can find threatened vampires for example in the films based on Stoker novels or in Brian Lumley's cycle. However, original vampire heroes has lost their position in modern culture. They only look interesting and not typical. Their appearance is different, but in fact that kind of heroes are only illusive. Vampires are important part of culture, not only literature. They are also popular in modern art. Maybe modern vampires from novels and films are not so dangerous for them. However, without their original look vampires are also not so scaring, but they are still alive.
Krzysztof SkibskiMetaphor formation and semantic power of a free verseThe text concerns two constituents of the poetic language, the poem and the use of metaphors. It is an attempt to depict the methodological basis of the studies of, mainly contemporary, poetry. The concept of a two-level metaphor, developed from the comparison of the representative research positions, allows to frame a modified definition of a poem. In consequence, the coincidence of verses can be recognized as a significant factor in metaphor formation in a free verse.